اقل و اکثر ارتباطیاقل و اکثر ارتباطی به دو فعلِ غیر قابل جایگزین در مقام امتثال فی الجمله اطلاق می‌شود. ۱ - تعریفاقل و اکثر ارتباطی، مقابل اقل و اکثر استقلالی می‌باشد و آن، دو فعلی است که در مقام تعلق تکلیف لحاظ گردیده و هر دو مرکب بوده و در مجموعه‌ای از اجزا و شرایط با هم اشتراک دارند، ولی یکی از آنها نسبت به دیگری اجزا و شرایط بیشتری دارد و ارتباط بین این دو به گونه‌ای است که اگر امری به اکثر تعلق گرفته باشد، ولی مکلف اقل را به جا آورد، تکلیف خود را امتثال ننموده است و مانند آن است که « مکلفٌ به » اصلا به جا آورده نشده باشد؛ یعنی به واسطه به جا آوردن اجزای مشترک بین اقل و اکثر، به او ثوابی داده نمی‌شود. برای مثال، اگر فرض شود نماز نه جزء یقینی و مسلّم دارد، ولی تردید شود که آیا سوره از اجزای نماز هست یا نه، در این صورت، اگر سوره از اجزای نماز باشد و شخص به عمد نسبت به آن اخلال کند، « مامورٌ به » اصلا تحقق پیدا نکرده است، زیرا اجزای نماز به یک دیگر مرتبط است و چنین نیست که مکلف هر جزئی را به جا آورد به همان مقدار، «مکلفٌ به» تحقق پیدا کند (بر خلاف اقل و اکثر استقلالی). شبهه در اقل و اکثر ارتباطی، یا شبهه وجوبی است و یا شبهه تحریمی . [۲]
فاضل لنکرانی، محمد، کفایة الاصول، ج۵، ص۱۵.
[۳]
فاضل لنکرانی، محمد، سیری کامل در اصول فقه، ج۱۲، ص۳۲۷.
[۴]
ذهنی تهرانی، محمد جواد، تحریر الفصول، ج۵، ص۶۲۱.
۲ - عناوین مرتبطدوران بین اقل و اکثر ارتباطی. ۳ - پانویس
۴ - منبعفرهنگ نامه اصول فقه، تدوین توسط مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی، ص۲۳۴، برگرفته از مقاله «اقل و اکثر ارتباطی». رده‌های این صفحه : اقل و اکثر
|